Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat psychoanalytische psychotherapie een effectieve behandelvorm is bij psychische moeilijkheden.
Bij volwassenen worden drie grote vormen van psychodynamische psychotherapie onderscheiden, namelijk
(a) kortdurende psychodynamische psychotherapie (< 35-40 sessies)
(b) langerdurende psychodynamische psychotherapie, (> 40-50 sessies)
(c) de klassieke psychoanalyse, een intensieve langerdurende variant van psychoanalytische therapie.
Onderzoekt heeft aangetoond dat kortdurende psychodynamische therapie bij de genoemde aandoeningen even effectief is als andere empirisch ondersteunde vormen van psychotherapie. In vergelijking met medicatie leidt kortdurende psychodynamische therapie bovendien wellicht tot minder terugval op lange termijn. Kortdurende psychodynamische therapie en vooral de combinatie van kortdurende psychodynamische therapie en medicatie is dan ook vaak te verkiezen. Langerdurende psychoanalytische therapie lijkt vooral aangewezen bij complexe en vaak chronische psychische problemen, vooral omdat deze behandelvorm samengaat met behoud van en verdere verbetering op lange termijn. Hetzelfde geldt wellicht voor de klassieke psychoanalyse, hoewel hier duidelijk meer onderzoek vereist is. Ook bij kinderen en adolescenten is er toenemende evidentie voor de effectiviteit van psychodynamische behandelingen en interventies bij psychische en gedragsproblemen. Hoewel hiernaar meer onderzoek nodig is, bieden een aantal meta-analyses ook steun voor de kosteneffectiviteit van zowel kortdurende als langerdurende psychodynamische therapie, vooral op langere termijn.
Wetenschappelijk onderzoek laat ook steeds beter toe te begrijpen hoe psychoanalytische therapie werkt. Zoals bij alle vormen van psychotherapie ligt wellicht een complex samenspel van factoren aan de basis van de effecten van psychoanalytische therapie. Hierbij spelen naast niet-specifieke factoren, zoals het geven van hoop en steun, ook specifieke technieken en interventies een belangrijke rol. Daarnaast bepalen zowel patiënt- als therapeutfactoren het effect van psychoanalytische therapie, zoals bijvoorbeeld de motivatie van de patiënt en de competentie van de therapeut.
Op dit ogenblik richt wetenschappelijk onderzoek zich vooral op het verder onderzoeken van de effectiviteit en kosteneffectiviteit van verschillende vormen van psychoanalytische therapie bij verschillende aandoeningen. Daarnaast richt onderzoek zich op de identificatie van factoren die de werkzaamheid van psychoanalytische therapie bepalen en op de effecten van psychoanalytische therapie op het brein.
Onderzoek naar de effectiviteit van psychoanalytische behandelingen heeft ook geleid tot het nader omschrijven van de competenties die nodig zijn voor het uitoefenen van diverse vormen van psychoanalytische therapie. De omschrijving van deze competenties is erg belangrijk voor onderzoek naar de werkzame factoren in psychoanalytische therapie en voor opleidingsdoeleinden. Ze vormen ook een belangrijke basis voor het groeiend aantal in handleidingen beschreven (“manualized”) psychoanalytische behandelvormen.
