Elke psychoanalytische psychotherapie is een uniek gebeuren en een persoonlijke ervaring. Toch willen we je hier enig idee geven van de manier waarop dergelijke therapieën werken.
Daarbij richten we ons voornamelijk op de korte en langer durende individuele behandelingen.
De eerste therapiesessies bestaan doorgaans uit een actief gezamenlijk onderzoek. De therapeut probeert daarbij zicht te krijgen op de aard van je moeilijkheden, in te schatten wat je wil bereiken en welke soort van therapievorm je daarbij wellicht best zal kunnen helpen. Wanneer de therapeut hiervan een inschatting heeft gemaakt, zal hij/zij een aanbeveling doen. Hij/zij kan je adviseren om een korte of langdurende psychoanalytische psychotherapie te ondernemen. Misschien wordt er een groepstherapie voorgesteld, of gesprekken samen met je gezin of partner. Het is ook mogelijk dat de therapeut je een heel andere therapievorm voorstelt, omdat hij/zij denkt dat dit beter past voor jouw problemen en meer aansluit bij wat je zelf van een therapie verwacht.
In deze eerste fase kan je zelf ook aanvoelen of je je voldoende goed en op je gemak voelt bij deze therapeut en dus of je met hem of haar verder wil werken. Wanneer de therapeut een individuele psychoanalytische psychotherapie aanbeveelt en je dit aanvaardt, dan is de volgende stap dat jullie afspreken hoe vaak en op welke momenten jullie elkaar zullen ontmoeten. De sessies duren meestal 45 of 50 minuten en vinden doorgaans wekelijks op dezelfde momenten plaats. Continuïteit is erg belangrijk. De therapeut zal wellicht ook vertellen hoe hij of zij omgaat met praktische zaken zoals betaling, gemiste afspraken, vakantieperiodes en vertrouwelijkheid (beroepsgeheim).
De eigenlijke therapeutische sessies zullen anders verlopen dan de eerste beoordelingssessies. In kortdurende therapieën zal de therapeut meestal betrokken en actief zijn. Hij of zij zal vragen stellen, zorgen voor de nodige uitdaging in de therapie en ervoor zorgen dat jullie in de gesprekken gericht blijven op de focus en de taak die in het begin werden overeengekomen. In een langer durende psychoanalytische behandeling is de therapeut doorgaans minder actief en zal je zelf meestal aan het woord zijn. De therapeut zal luisteren en je na verloop van tijd helpen bij het herkennen van bepaalde mechanismen en patronen, bij het denken over de betekenis van wat er gebeurt en hoe dit verband houdt met de moeilijkheden en uitdagingen waarvoor je in je leven bent gesteld. Het is mogelijk dat je gevraagd wordt om de sessies te beginnen door al wat er in je geest omgaat, al je gedachten en gevoelens onder woorden te brengen (zelfs als ze irrelevant, gek of beschamend zijn). Dit zal wellicht ongemakkelijk aanvoelen, maar het maakt het mogelijk dat er dingen aan de oppervlakte komen die anders verborgen zouden blijven.
Psychoanalytisch psychotherapeuten zullen buiten de therapiesessies doorgaans geen contact met je hebben en ze zullen weinig of geen persoonlijke dingen over zichzelf te vertellen of fysiek contact met je maken. Dit kan afstandelijk lijken, maar deze houding blijkt op lange termijn het best te werken. Het beschermt de professionaliteit van de relatie.
De psychoanalytisch psychotherapeut zal minder direct sociaal reageren en minder geruststellend lijken dan andere therapeuten, die soms meer de rol innemen van een vriend of van een leraar. Doorgaans zal de therapeut je geen directe raad en advies geven, je niet vertellen hoe je je problemen kan of moet oplossen of wat wel of niet juist is om te voelen, te denken of te doen. De therapeut zal heel aandachtig luisteren en zo proberen je te leren kennen op een diep emotioneel niveau. Het is een gezamenlijk project, je werkt samen om te proberen alles wat je zegt, denkt, voelt en doet dieper te begrijpen. De therapeut zal bijvoorbeeld samen met jou op zoek gaan naar de conflicten die ervoor zorgen dat je telkens weer mislukt in je projecten in plaats van je te vertellen hoe je meer succesvol zou kunnen zijn. De therapeut zal ook de onderliggende dynamieken willen begrijpen die oorzaak zijn van je angst, in plaats van je technieken te leren om je angst onder controle te krijgen.
